Filharmonia Łódzka

KONCERT ORGANOWY

PORTUGALSKA MUZYKA ORGANOWA (1530–1830)

Wykonawca:
João Vaz – organy barokowe

Prowadzenie koncertu: Izabella Starzec

Program:
António Carreira – Fantasia em Ré, Canção, Fantasia em Lá-Ré [3’]
Manuel Rodrigues Coelho – Kirios de 1º tom [2’]
Frei Diogo da Conceição – Meio registo de 2º tom [4’]
Frei Domingos de São José – Obra de 5º tom [7’]
António Correia Braga – Batalha de 6º tom [7’]
Carlos Seixas – Sonata organowa G-dur [4’]
Moderato
Carlos Seixas – Sonata organowa c-moll [5’]
Moderato in tempo di siciliano
Minuet
Carlos Seixas – Sonata organowa a-moll [4’]
Largo
José da Madre de Deus – Fuga d-moll [10’]
Frei Francisco de São Boaventura – Toccata G-dur [4’]
Marcos Portugal – Sonata organowa D-dur [4’]
Allegro marcial

Portugalia, kraj na obrzeżach kontynentu, skąd przez wieki wyruszano na podbój dalekich krain, jest terenem interesującym także pod względem kulturowym i muzycznym. Muzyka artystyczna zaczęła się tam rozwijać w XIII wieku; przez długi czas dominowały wpływy sąsiedniej Hiszpanii (i pośrednio Francji) oraz nieodległych Włoch. Wgląd w rozwój portugalskiej muzyki organowej da słuchaczom występ wirtuoza tego instrumentu João Vazy. Artysta, koncertując intensywnie w ojczyźnie i za granicą, dużą wagę przywiązuje do badania i promowania portugalskiej muzyki organowej. Nagrał wiele płyt CD na instrumentach historycznych. Wykłada w Escola Superior de Música w Lizbonie, jest dyrektorem artystycznym kilku organowych cykli koncertowych w Portugalii oraz organistą tytularnym w lizbońskim kościele São Vicente de Fora.

Muzyka organowa zaczęła się w tym kraju rozwijać w XVI wieku. Organy portugalskie, podobnie jak hiszpańskie, miały zwykle tylko jeden manuał i nie posiadały pedału. Mimo to ówczesna muzyka odznacza się znaczną pomysłowością kontrapunktyczną, którą organiści mieścili na jednej zaledwie klawiaturze. Rekompensowali to sobie w pewnym stopniu wynalazkami mało znanymi poza Półwyspem Iberyjskim, takimi jak meio-registo, który pozwalał na podział klawiatury na dwie odrębne części o kontrastowej barwie, czy poziomo umieszczone stroiki imitujące fanfary trąbek. Najważniejszym portugalskim kompozytorem organowym tego okresu był António Carreira, którego utwór rozpocznie niedzielny recital. Żadne z jego dzieł nie ukazało się jednak drukiem za życia swego twórcy. Tego zaszczytu dostąpił dopiero Manuel Rodrigues Coelho, organista w katedrach w Badajoz, Elvas i Lizbonie, zmarły około 1635 roku. W XVII stuleciu wielu organistów działało w Bradze. Tworzył tam m.in. ksiądz kompozytor Diogo da Conceição. Najwybitniejszym barokowym kompozytorem na instrumenty klawiszowe był Carlos Seixas, organista lizbońskiej katedry, jedyny Portugalczyk wśród członków Kapeli Królewskiej. Pozostawił m.in. 105 dwuczęściowych sonat oraz Koncert na klawesyn i smyczki.

João Vaz, fot. Telma Verrisimo