CZAS NA ODRODZENIE
O koncercie inauguracyjnym, nowych planach repertuarowych na nadchodzący sezon artystyczny i potrzebie budowania wewnętrznego piękna z dyrygentem i dyrektorem artystycznym Filharmonii Łódzkiej Pawłem Przytockim rozmawia Maria Krawczyk ("Presto. Muzyka Film Sztuka")
11 września odbędzie się koncert inaugurujący nowy sezon artystyczny. Tego wieczoru na scenie pojawi się Julia Kociuban, a także Chór i Orkiestra FŁ. Skąd wybór repertuaru?
Na początek wystąpi Chór Filharmonii Łódzkiej a capella prezentując utwory Romualda Twardowskiego. Dlaczego Romuald Twardowski? Jest jednym z najwybitniejszym polskich kompozytorów urodzonych w latach trzydziestych ubiegłego stulecia – szczególnie jeśli chodzi o twórczość chóralną. Niedawno obchodził 90. lecie urodzin. Niestety przez pandemię, wielu umknął ten fakt. Chciałbym w pewien sposób nadrobić to i uhonorować twórczość i osobę Romualda Twardowskiego. A z drugiej strony chciałbym, żeby swoją inaugurację, swój wieczór miał chór filharmoniczny. Nie mogą wystąpić na jednej scenie razem:chór z orkiestrą, gdyż wciąż mamy obostrzenia pandemiczne - nic się w tej kwestii nie zmieniło. Żebyśmy mogli wszyscy razem wystąpić, musiałbym mieć pozwolenie na wspólne wyjście na scenę 150 osób. W związku z tym, najpierw usłyszymy Chór Filharmonii Łódzkiej pod dyrekcją Marii Hubluk- Kaszuby, a po przerwie na scenie pojawi się Julia Kociuban wraz z Orkiestrą FŁ. Wspólnie zaprezentujemy „Koncert Fortepianowy” Grażyny Bacewicz. Wybór tego koncertu nie jest przypadkowy, gdyż wspólnie z pianistką nagraliśmy ten koncert w 2019 r., a płyta była nominowana do Fryderyka. Od nagrania minęły dwa lata, a my w tym czasie nie mieliśmy możliwości zagrania tego dzieła przed publicznością Filharmonii Łódzkiej. Warto jeszcze zaznaczyć, że Grażyna Bacewicz była związana z Łodzią. Planując działalność Filharmonii, staram się szczególnie odnosić do historii i tradycji związanej z życiem muzycznym Łodzi, dzięki temu mamy poczucie ciągłości. Na koniec zabrzmi „I Symfonia f-moll” Szostakowicza. Jest to znakomity, powiedziałbym – najbardziej klasyczny utwór tego kompozytora. A z drugiej strony przypomina mi się przy tej okazji tytuł książki Juliana Burnesa - „Zgiełk czasu”. Dla mnie w pewnym sensie Szostakowicz jest symbolem swoistego zgiełku czasów w jakich żyjemy.
W roli dyrygenta chóru pojawi się Maria Hubluk-Kaszuba. Czy to ona na ten moment przejmie obowiązki chórmistrza po Dawidzie Berze?
Pani Maria Hubluk-Kaszuba poprowadzi chór w trakcie koncertu, ale nie przejmuje kierownictwa na stałe. Na stanowisko chórmistrza został rozpisany konkurs. Będzie on trwał przez cały rok. Wybraliśmy czwórkę dyrygentów, którzy będą przygotowywać, w ciągu tego roku, chór do koncertów oratoryjnych. Będziemy się przyglądać tym przygotowaniom. Zespół sam zdecyduje z kim chciałby współpracować – kto pojawi się na stanowisku ich szefa.
Patrząc w przyszłość trochę dalej. Co pojawi się w przyszłym sezonie artystycznym?
Dużo by o tym opowiadać. W nadchodzącym sezonie można spodziewać się przede wszystkim wielkich dzieł oratoryjnych, które do tej pory przez okres dwóch lat zamknięcia, nie miały szans się pojawić na naszej scenie. Ostatnie oratorium, które wykonałem – to „Stworzenie świata” w zeszłym roku, wykonane w dwóch odsłonach, gdyż nie mogłem zrobić przerwy w trakcie koncertu, a przy tak wielkich dziełach jest ona konieczna. Od tamtego czasu nie było możliwości zagrania tak dużego programu oratoryjnego. Pierwszy koncert oratoryjny będzie miał miejsce już 1 października – „Missa solemnis D-dur” Ludwiga van Beethovena. W roli dyrygenta pojawi się Jörg-Peter Weigle – znakomity kapelmistrz z Berlina, który jest także dyrektorem artystycznym Filharmonii we Frankfurcie. „Missa solemnis” miała pierwotnie zostać wykonana w Roku Beethovena, niestety to się nie udało. Zatem teraz usłyszymy ten utwór, ale w Kościele Ewangelicko-Augsburskim św. Mateusza w Łodzi. Nowym aspektem wykonawczym będzie rozdzielenie zespołu. Chór będzie stać na balkonach, w oddaleniu od orkiestry. Takiej możliwości w sali koncertowej nie da się stworzyć, a w kościele św. Mateusza mamy bardzo duże balkony. Zależy mi przede wszystkim na przywróceniu w miarę normalnej działalności. Zdaję sobie sprawę z tego, że jesień będzie dramatyczna, jeśli chodzi o zachorowania, ale mimo wszystko postaram się wykorzystać dobrze ten czas. W grudniu natomiast czeka nas kolejne wyzwanie – mianowicie wykonanie oratorium „Paulus” Feliksa Mendelssohna - też zaległość z poprzednich lat. Wykonamy go w grudniu na koniec roku kalendarzowego, chociaż był to utwór, który planowaliśmy na zakończenie jubileuszu 50-lecia chóru filharmonicznego. Wcześniej w listopadzie przygotowałem koncert utworów Krzysztofa Pendereckiego pod tytułem „Od Trenu do Lacrimosy” (pierwotnie planowałem VIII Symfonię Pendereckiego we wrześniu 2020) W programie pojawią się najważniejsze utwory z twórczości Krzysztofa Pendereckiego – począwszy od „Trenu – Ofiarom Hiroszimy”, „Stabat Mater”, po pieśni, które są częścią wielkich oratoriów takich jak np. „Powiało na mnie morze snów”, a także „Lieder der Vergänglichkeit”. Solistką będzie Iwona Hossa, która wykona pieśni z jednego i drugiego oratorium, a na koniec zaśpiewa Lacrimosę z „Polskiego Requiem”. Zatem będzie to symboliczny koncert, także o symbolicznej konstrukcji. Mam przeczucie, znając Krzysztofa Pendereckiego bardzo dobrze, że taka konstrukcja programu bardzo by mu się spodobała.
Zatem dużo utworów, dużo wykonań jest przenoszonych z poprzednich lat. Tak samo na koniec sezonu, w czerwcu 2022 planuję wykonanie II Symfonii Gustawa Mahlera „Zmartwychwstanie”, która też pierwotnie miała zostać zagrana rok wcześniej. To pokazuje, że w dużym stopniu pandemia dyktuje pewne rozwiązania. Jednak niezależnie od produkcji, które przenoszę z poprzednich sezonów, na scenie Filharmonii Łódzkiej pojawią się lubiani oraz nowi artyści i niemniej interesujące koncerty. Chciałbym tutaj wymienić dwie artystki związane z wytwórnią Deutsche Grammophon: skrzypaczkę Bomsori Kim i wiolonczelistkę Camille Thomas, która będzie w nowym sezonie artystką - rezydentem Filharmonii Łódzkiej.
Co jeśli pandemia znów pokrzyżuje plany i pozamyka drzwi do instytucji kultury? Jest plan „B”?
Odpowiem trochę bezczelnie. Plan B był już w zeszłym roku. Teraz to można zacząć mówić o planie D lub E. Tego typu pytania będą się pojawiać tak długo, dopóki nie będzie obowiązku szczepień na Covid-19 w Polsce.
Ale my artyści nie mamy na to wpływu i wypada nam czekać. Myślę, że wszyscy ludzie, zarówno ci, którzy walczą o życie – pielęgniarki i lekarze, jak i ludzie kultury, którzy nie walczą o życie, ale o zachowanie kultury, zachowanie ciągłość jej dostępności, wystarczająco dużo już znieśli. Dwa lata – to bardzo długo. Gdy nie gramy – ucieka część życia, jest w tym dużo prawdy. Z całą stanowczością możemy powiedzieć, że właściwie część życia nam uciekła i nie da się go już nadrobić. Ze swojej strony mogę powiedzieć, że zrobiliśmy wszystko – jako artyści, bo graliśmy w sieci starając się zachować aktywność słuchaczy, jednocześnie zapewniając melomanom kontakt ze sztuką. Robiliśmy, co tylko się dało. Nie wyobrażam sobie powrotu do sieci... Być może mam za mało wyobraźni. Może osoby decyzyjne mają jakiś pomysł, o którym my jeszcze nic nie wiemy? Nadchodzący rok wiele wyjaśni.
Co powiedzieć tym, którzy do przyjścia do filharmonii się jeszcze nie przekonali? Otwiera się nowy sezon, może otworzą się na muzykę nowi melomani?
Obserwując dzieje świata i rozwój kultury na przestrzeni wieków, patrzę na przyszłość z pewnym optymizmem. W czasach średniowiecznych mieliśmy dżumę, która zmiotła z powierzchni ziemi prawie co trzeciego mieszkańca Europy. Jednak ludzkość jakoś się z tego wyzwoliła – zarówno ze średniowiecznej sentencji „Memento mori”, jak i z dżumy, bo przecież każda pandemia kiedyś się kończy. Nastał okres nazywany renesansem – czas, który odrodził humanizm. Jeśli ktoś czuje potrzebę odrodzenia w sobie człowieczeństwa po tym trudnym okresie jakim był czas zamknięcia w pandemii, to wydaje mi się, że będzie mógł tego doświadczyć w Filharmonii. Każdy będzie miał szansę w jakiś sposób odkryć w sobie piękno, właśnie dzięki muzyce. A repertuar, który zaplanowałem na nadchodzący czas z pewnością pomoże ukształtować i przywrócić wewnętrzne poczucie harmonii i piękna.
https://prestoportal.pl/czas-na-odrodzenie-rozmowa-z-pawlem-przytockim?fbclid=IwAR1Zd9TC7339OxAY96iamJhmb2tp4uU0hCein4EumFE_3Z0Cv153zz6cIho
+
OSTATNI RAZ NA CZELE CHÓRU FILHARMONII ŁÓDZKIEJ
O prowadzeniu chóru w czasie pandemii, zakończeniu stałej współpracy z Filharmonią Łódzką w charakterze chórmistrza, a także o nadchodzącym koncercie zwieńczającym sezon artystyczny z chórmistrzem Dawidem Berem rozmawia Żaneta Kicińska.
Żaneta Kicińska: Niezmiennie fascynuje mnie to, jak ludzie w odpowiedzi na trudności i nieoczekiwane zmiany szybko znajdują nowe rozwiązania. Oczywiście zawsze znajdzie się grupa, która bezradnie rozłoży ręce, tłumacząc swoje lenistwo wiejącym w oczy wiatrem przeciwności, jednak znacząca większość, w tym Filharmonia Łódzka, doskonale wykorzystała łatwość kreatywnego rozwiązywania problemów i na bieżąco dostosowuje się do ciągłych zmian. Ta umiejętność okazała się niezwykle cenna podczas kończącego się już sezonu artystycznego. Jak podsumowałby Pan ten rok?
Dawid Ber: Chyba nie mogę się zgodzić z tym, że to wszystko się tak łatwo wydarzyło, jak pani chciała powiedzieć. Odnalezienie się w nowej, pandemicznej sytuacji wcale nie jest takie oczywiste ani proste. A jak minął ten rok? Bardzo pracowicie. Praktycznie w każdym miesiącu chór koncertował i był aktywny artystycznie. Aktywność ta charakteryzowała się dużą różnorodnością. Bywało, że koncertowaliśmy a cappella, śpiewaliśmy podzieleni na mniejsze zespoły czy przy akompaniamencie pojedynczych instrumentów, a nie, jak do tej pory, z pełnym składem orkiestry symfonicznej. Główna trudność polegała na tym, że dotykaliśmy repertuaru bardzo różnorodnego estetycznie, odmiennego od tego, który zazwyczaj wykonują chóry filharmoniczne. Z praktycznych względów, poza krótkim momentem we wrześniu, koncerty z utworami oratoryjnymi, wykonywanymi w dużej obsadzie, były niemożliwe. Można powiedzieć, że repertuarowa różnorodność i przestrzenie estetyczne, do których nieczęsto wcześniej sięgaliśmy, spowodowały, że było bardzo ciekawie, bardzo intensywnie, ale też inaczej niż zawsze.
Kiedyś napisał Pan, że „najistotniejsze w pracy zawodowej są dwa aspekty praktykowania muzyki: wyrażanie i dzielenie się emocjami oraz budowanie relacji międzyludzkich”. Czy w związku z wprowadzanymi ograniczeniami te zadania były utrudnione, czy może wręcz niemożliwe?
Nie ma wykonywania muzyki – bez względu na to, czy jest ona wykonywana dla 5000, 50 czy pięciu osób – bez przekazu ekspresyjno-emocjonalnego, więc myślę, że sytuacja pandemiczna nie wpłynęła na ten element naszej działalności. Natomiast relacje? Rzeczywiście ten rok jest trudny, jeśli chodzi o relacje, ale one funkcjonują na różnej płaszczyźnie. Znaleźliśmy się w nieznanej dotąd dla nas rzeczywistości, ale w niej też buduje się relacje z melomanami. Pierwszy transmitowany koncert, który odbył się bez publiczności, okazał się szczególnie krępujący, ponieważ nie do końca wiedzieliśmy, jak się zachować na estradzie. Cisza między wykonywanymi utworami była tak duża, że chórzyści mieli obawy, żeby odchrząknąć czy ustawić sylwetkę ciała w innej, wygodnej pozycji. Ostatecznie najważniejsze jest to, że po drugiej stronie ekranu są odbiorcy i te relacje, które wynikają z muzyki, nadal możemy budować. Mimo możliwości wirtualnej komunikacji cały rok wykorzystywaliśmy też każdą nadarzającą się okazję, żeby spotykać się z odbiorcami w tzw. realu. Cały czas w swojej pracy próbowałem i próbuję realizować te dwa złożenia.
Tegoroczny sezon artystyczny Filharmonii Łódzkiej zamknie koncert chóralny na żywo. W programie znajdują się cztery dzieła, z których każde wyraża wdzięczność („Gloria” F. Poulenca, „Gloria” S. Kaczorowskiego, „Cantus Regratiatorius” K. Grzeszczaka, „Jubilate Deo” G. Gabrielego). Czy to przypadkowe zestawienie?
Nie jest przypadkowe. Generalnie ten program wyraża wdzięczność w różnych aspektach, również wynikającą z moich przekonań, ale jest to też koncert, który kończy moją stałą współpracę z Filharmonią Łódzką w charakterze chórmistrza, dlatego pozwoliłem sobie przygotować utwory, które będą wyrażały takie, a nie inne emocje i nastroje. Wybrane dzieła są różnorodne, pochodzą z różnych epok i estetyk muzycznych, natomiast rzeczywiście łączy je myśl przewodnia, o której pani wspomniała.
Zaskoczył mnie Pan. Czy zakończenie pracy chórmistrza FŁ wiąże się z nowymi planami zawodowymi?
Nie mam szczególnych, nowych planów poza kontynuacją i rozwijaniem tego, co do tej pory robiłem obok Filharmonii, czyli pracy w Akademii Muzycznej i Szkole Muzycznej II st. Równolegle prowadzę także inne zespoły chóralne. Ta zmiana nie jest spowodowana żadnym wypadkiem losowym ani wielką zmianą planów. Myślę, że w życiu jest czas na wszystko, również na kończenie pewnych rzeczy na etapie, w którym funkcjonują one całkiem dobrze.
W związku z planowanymi zmianami nie wiem, czy zna Pan odpowiedź na kolejne pytanie. Bo chciałabym się dowiedzieć, jak doświadczenia minionego roku wpłyną na kształt nadchodzącego sezonu artystycznego.
Oczywiście, znam plany repertuarowe, cały czas uczestniczę w konsultowaniu nowego programu. W przygotowaniach bierzemy pod uwagę dwa scenariusze. W sytuacji powrotu do normalnego funkcjonowania planowane jest wznowienie wykonawstwa dzieł kantatowo-oratoryjnych, które od zawsze są głównym nurtem działalności chórów filharmonicznych. Jeżeli jednak okoliczności będą ciut mniej sprzyjające, to Filharmonia będzie dostosowywała repertuar adekwatnie do sytuacji i rozwoju wydarzeń. Dziś natomiast plan na repertuar oratoryjny, z dużym, filharmonicznym składem, jest już gotowy. I wierzę, że chociaż w pewnej części będzie możliwy do zrealizowania.
Zanim jednak przyjdzie czas na kolejny sezon koncertowy, to na horyzoncie już widać wakacje. Czy w tym czasie planuje Pan odpoczynek od muzyki, czy może wręcz przeciwnie?
Od kilku dobrych lat postanowiłem przynajmniej przez miesiąc wakacji odpoczywać od pracy związanej z muzyką, od jej praktykowania. Trudno jest całkowicie odpoczywać od muzyki, bo ona cały czas jest gdzieś obok nas, ale mimo wszystko staram się mieć taki miesiąc, podczas którego nie pracuję zawodowo. Dzięki temu głowa ma szansę powędrować w inne rejony, dać sobie przestrzeń na nowe, trochę się zresetować. To jest niezwykle ważne, coraz bardziej to doceniam i coraz mocniej tego potrzebuję. Chcąc wykonywać swoją pracę czy misję w sposób najbardziej doskonały, możliwie najlepszy, trzeba też odnaleźć do tego pewien dystans i spokój.
Tym bardziej że jest Pan aktywny na wielu polach. Wspomniał Pan o prowadzonych równolegle zespołach. Jednym z nich jest, chyba dość rzadki na skalę kraju, chór protestancki. Skąd pomysł na takie zajęcie?
Ta działalność jest dla mnie bardzo naturalna, ponieważ jestem protestantem i prowadzę ten zespół nieprzerwanie od prawie 30 lat, z pełną świadomością misji i służby, którą wykonuję w ten sposób. Oczywiście traktuję to jako wyzwanie muzyczne, techniczne i próbę stworzenia możliwie najlepszego zespołu, ale też jako wyraz duchowości i dzielenia się pewnym przekazem, który jest związany z treściami sakralnymi. Nie wiem, czy chóry protestanckie są takie rzadkie, trochę ich jest, m.in. właśnie ten łódzki, który w 2022 r. będzie obchodził stulecie swojego istnienia.
Ze znanych chórów protestanckich na myśl przychodzi mi chór TGD (Trzecia Godzina Dnia), który przedostał się do szerszej publiczności dzięki świątecznym trasom i obecności w koncertach telewizyjnych.
Mogę zdradzić ciekawostkę, że będąc na studiach, sam w tym chórze śpiewałem. Wtedy jednak był to zupełnie inny zespół i miał zupełnie inne założenia. Ale ta formacja też nie jest mi obca.
A czy mamy w Polsce twórców protestanckich, których pieśni czy hymny weszły do kanonu gatunku?
W naszych zbiorach pojawiają się pieśni polskich twórców, natomiast nie są to szczególnie rozpoznawalne postaci czy nazwiska. Oczywiście sięgamy też do tradycji polskiej muzyki sakralnej, wykonując np. psalmy Mikołaja Gomółki czy utwory Wacława z Szamotuł, ale myślę, że robimy to w zdecydowanie mniejszym stopniu niż nawiązuje się do śpiewów chorału gregoriańskiego w tradycji Kościoła rzymskiego, który jest silnie przywiązany do swoich muzycznych korzeni. Repertuar naszego chóru jest rozmaity, składa się zarówno z tradycyjnych hymnów oraz pieśni, jak i bardziej uwspółcześnionych opracowań i transkrypcji tego, co jest tworzone za oceanem, bo tam ta twórczość jest naprawę bardzo bogata.
http://prestoportal.pl/ostatni-raz-na-czele-choru-fl?fbclid=IwAR2pCUI1VQda_gP_37dZeMDY96dfkeuPMg_FibMmc4FHhb9scbqUDvbZAx8
*
Na portalu "Presto" 15 czerwca ukazał się wywiad z dyr. Pawłem Przytockim. Zachęcamy do lektury.
Paweł Przytocki: Podajmy rękę młodym ludziom
O działaniu w nieprzewidywalnych warunkach, Mistrzowskich Warsztatach Dyrygenckich, współpracy pokoleń i potrzebie relacji uczeń-mistrz z dyrektorem artystycznym Filharmonii Łódzkiej Pawłem Przytockim rozmawia Maria Krawczyk.
Maria Krawczyk: Zbliża się koniec kolejnego sezonu artystycznego, a więc przychodzi czas na podsumowania. Rok nie był łatwy, a mimo to Filharmonia Łódzka prężnie pracowała. Jaki był ten sezon?Paweł Przytocki: Sezon nie był łatwy, nie mógł być łatwy z uwagi na to, co się działo. Dla mnie największym utrudnieniem była nieprzewidywalność wszystkiego – chociażby ta ostatnia decyzja, która dotyczyła odmrożenia w kulturze. Pod koniec kwietnia wszyscy spodziewaliśmy się, że od 10 maja będziemy mogli znów ruszyć z działalnością koncertową, a tu się okazało, że jednak do 29 maja byliśmy zamknięci. A potem nagle dostaliśmy pozwolenie na otwarcie się tydzień wcześniej. Wiadomo, że filharmonia to nie miejsce, w którym można zaplanować coś „na kolanie”. To są skomplikowane sprawy, które dotyczą: sprzedaży biletów, opracowania programu, repertuaru. To czynności, których nie można zrobić na zawołanie, żeby za wszelką cenę pokazać światu, że się otwieramy. Mówiąc wprost, brakowało ze strony osób decyzyjnych sygnału, który dawałby nam możliwość perspektywicznego myślenia. Nagłość decyzji nie sprzyja prowadzeniu instytucji kultury, a nawet zdecydowanie ją utrudnia. Na samym początku sezonu, czyli we wrześniu ubiegłego roku, przygotowaliśmy koncerty w systemie piątek-sobota, czyli dwa różne programy w tygodniu koncertowym. Chciałem, żeby połowa zespołu realizowała projekty piątkowe, a druga część żeby nie siedziała w domu, tylko grała dla melomanów, którzy bardzo chętnie przychodzili w sobotę. Udawało się nam realizować ten pomysł do momentu, gdy nastąpiło kolejne zamknięcie, które spowodowało, że nagle musieliśmy się jednoznacznie określić i przejść do sieci. Żeby jednak takie transmisje się udały, trzeba mieć odpowiednio wcześnie przygotowane: dobrą ekipę, dobry sprzęt, solidne kamery, realizatorów, którzy zapewnią jakość temu przedsięwzięciu. Pomimo wielu obiektywnych przeszkód starałem się o dobrą jakość transmisji w sieci, bo uważałem, że było to, w tamtym czasie, jedyne okienko na świat dla Filharmonii i od tego zależał wizerunek instytucji.
Tak, w przypadku Filharmonii Łódzkiej koncerty w sieci spotkały się z ogromną sympatią słuchaczy. Widać było, że publiczność chciała zaznaczyć swoją obecność, że są. W związku z tym pisali komentarze, przekazywali gratulacje, brawa. Ale jak to jest, kiedy właśnie stoi się na scenie, a na widowni nie ma nikogo i nie ma braw?
Powiem szczerze, że dla mnie to nie było aż taką przeszkodą. Czułem, że po drugiej stronie, za ekranami znajduje się mnóstwo życzliwych serc i mnóstwo życzliwych myśli. To było dla mnie ważniejsze. Nie potrzebuję wielkiego blasku świateł i „sztucznych ogni”, ale ważna jest dla mnie sama intencja. Pozytywne reakcje, dobre myśli wysyłane przez odbiorców są potwierdzeniem i wyrazem akceptacji tego, co robimy na estradzie. To oczywiście jest zupełnie inne granie. Na koncercie transmitowanym, bez publiczności, mamy zupełnie inną koncentrację muzyków i inny rodzaj napięcia. Muszę przyznać, że z tych transmisji zrodziło się bardzo wiele dobrego. Do tej pory dochodzą do mnie głosy od różnych osób, nawet z zagranicy, które to doceniły, zauważyły i mówią o wyjątkowości tego zjawiska w naszym wydaniu, mówią o marce Łódzkiej Filharmonii. Na poziomie programowym było to barwne i różnorodne. Z drugiej strony zapewniło aktywność całego zespołu. Dla mnie to był priorytet, żeby cały zespół był aktywny, żeby nie było kilkutygodniowych przestojów. Myślę, że udało się to w dużym stopniu zrealizować. Oczywiście nie zawsze mogliśmy wejść na scenę w większym składzie, który przekraczałby sześćdziesiąt osób na estradzie. Dlatego część grup, np. instrumenty dęte blaszane czy część instrumentów perkusyjnych, nie mogła intensywnie w tym uczestniczyć. A jednak mimo wszystko musieliśmy zmodyfikować zespół, tak, żeby bez uszczerbku od strony artystycznej wykonać utwory w znacznie okrojonym składzie. Pamiętam wykonanie III symfonii Beethovena zaledwie z ośmioma pierwszymi skrzypkami, a w normalnych warunkach gra dwunastu, czternastu skrzypków. Takie modyfikacje miały miejsce. Z perspektywy całego roku myślę, że przełożyło się to na jakość zespołu, gdyż kameralistyka bardzo dobrze wpływa na brzmienie zespołu, na artykulację oraz przejrzystość brzmienia. Jestem przekonany, że ten rok, z tego punktu widzenia nie był stracony. Pojawiło się wiele utworów, które w normalnych warunkach nie byłyby wykonane na estradzie, gdyż zazwyczaj gramy je w dużych składach. Muzyki kameralnej Bacha, Mozarta, Schuberta, Zemlinsky'ego czy symfonii Mahlera w kameralnej wersji i symfonii Haydna, których w ciągu sezonu nie ma zbyt wiele – w tym roku były w obfitości. To cieszy!
W Filharmonii Łódzkiej zorganizowano Mistrzowskie Warsztaty Dyrygenckie. Skąd się wzięła ta inicjatywa?
Dla mnie największą radością była możliwość zorganizowania warsztatów dla młodych adeptów dyrygentury w drugiej połowie maja, kiedy to dostaliśmy nagły prezent w postaci szybszego otwarcia. Postanowiłem ten czas wykorzystać i udało się to w pełni. Zaprosiłem do współpracy George'a Tchitchinadze – dyrektora artystycznego Filharmonii Bałtyckiej. Wyłoniliśmy ósemkę dyrygentów z całej Polski, spośród dwudziestu sześciu podań, które napłynęły w ciągu tygodnia. Z tymi ludźmi pracowaliśmy bardzo intensywnie przez dwa tygodnie. To był chyba od 25 lat jedyny taki kurs w Polsce, trwający więcej niż tydzień, który dałby intensywny czas ćwiczeń wszystkim uczestnikom kursu. Początkowo, z pewną dozą nieśmiałości, zaproponowałem zespołowi uczestnictwo w tych działaniach, nie licząc na jakiś wielki aplauz. Jednak po tych dwóch tygodniach okazało się, że zespół potrzebował takiej współpracy z młodymi dyrygentami, a młodzi dyrygenci potrzebowali kontaktu z zawodową orkiestrą, który była dla nich przez cztery godziny w ciągu dnia niesłychanie pomocna i życzliwa. Na pewno wpłynęło to na rozwój artystyczny tych młodych ludzi. Uczestnikami kursu byli absolwenci oraz studenci polskich akademii muzycznych, którzy w moim przekonaniu mają obecnie bardzo trudną sytuację. Zajęcia z dyrygentury w sieci, sporadyczna możliwość pracy w klasach, brak kontaktu z orkiestrami – to powoduje, że ludzie się zniechęcają do tego zawodu. A te dwa tygodnie udowodniły, że mamy w Polsce wspaniałych, zdolnych, młodych dyrygentów, którzy czekają cierpliwie na swoją szansę. Myślę, że ten czas pomógł im w zrozumieniu istoty tego zawodu i pomógł uwierzyć, że będą oni w przyszłości potrzebni w życiu kulturalnym Polski.
Co powinien mieć w sobie początkujący dyrygent?
Początkujący dyrygent obowiązkowo musi posiadać: warsztat, wiedzę, pracowitość, talent – to musi mieć, bez tego nie ma mowy o pracy w tym zawodzie. Samo się nic nie zrobi! Trzeba ciężko pracować, bo sam talent nie wystarczy. Wydaje mi się, że obecnie, w XXI w., to, co jest potrzebne młodym dyrygentom, to determinacja. Czasy są trudne i będą coraz trudniejsze pod każdym względem, nie tylko pandemicznym, lecz także pod względem ogólnych relacji wśród społeczeństwa, a także takiego dramatycznego procesu wyjałowienia w życiu kulturalnym, który nieustannie trwa. A oprócz determinacji ci młodzi ludzie muszą mieć ten błysk szaleństwa w oku. Mam nadzieję, że oni to wszystko przez te dwa tygodnie zrozumieli. Mnie ten czas dał do myślenia. Na konferencji prasowej padły takie słowa, że ta inicjatywa może być początkiem czegoś nowego, czego brakuje na rynku w Polsce. Proszę zwrócić uwagę, w programie „Dyrygent – rezydent” nie uczestniczą polskie czołowe filharmonie. To jest bardzo silna potrzeba, żeby młodym ludziom dać możliwość pracy z dobrymi zespołami, które brzmią jak dobrze nastrojony steinway.
19 czerwca zabrzmi koncert „Voice of hope”. Tytuł odnosi się do płyty wiolonczelistki Camille Thomas, ale czy coś jeszcze się za nim kryje?
Z Camille poznaliśmy się w październiku zeszłego roku, kiedy to graliśmy w Gdańsku wspólny koncert. Wiedziałem o jej działalności w czasie pandemii. Camille Thomas prowadziła bardzo niekonwencjonalną działalność – gdy wszystko było zamknięte, ona grała w muzeach paryskich. Wtedy, w kwietniu, nagrała płytę dla Deutsche Grammophon, która nosi tytuł „Voice of hope”. Przesłanie zawarte jest już w samym tytule. To konkretna i wyrazista idea. Świat po pandemii musi istnieć, kultura po pandemii musi trwać i się rozwijać. Ta płyta, którą zaprezentowała, była właśnie głosem nadziei w bardzo trudnym momencie. Kluczowym utworem jest oczywiście koncert wiolonczelowy Fazila Saya, ale oprócz niego na płycie znajduje się mnóstwo pięknych miniatur, np. Ravela, Brucha, Dvořáka, a także transkrypcje najpiękniejszych arii operowych. To jest przepiękna i wzruszająca płyta. Po koncercie zapytałem, czy nie chciałaby zostać artystą rezydentem FŁ. To niezwykle silna osobowość i ocean wrażliwości, który w takich trudnych czasach jest bardzo potrzebny dla nas, artystów, i publiczności. Ktoś, kto emanuje wrażliwością, opowiada pewną historię pełną nadziei i optymizmu, a jednocześnie niesie ze sobą, w swojej grze i ekspresji pewną dozę ukojenia. Otwiera nasze wnętrza i serca. Stąd moje zaproszenie do artystycznej rezydencji. Może nietypowo – koniec sezonu jest otwarciem rezydencji, ale to pomyślane „z premedytacją”, po to, żeby melomani przez okres wakacji mieli ten „voice of hope” na następny sezon.
Czy to oznacza, że melomani będą mogli częściej podziwiać tę artystkę?
Zaplanowaliśmy z Camille Thomas pięć koncertów, począwszy od 19 czerwca. To bardzo ciekawy projekt, który moim zdaniem będzie miał ogromne znaczenie dla pozycji Filharmonii Łódzkiej w świecie muzyki.
Rezydencje, warsztaty, kursy… Czy Filharmonia Łódzka stawia na to, by łączyć pokolenia muzyków doświadczonych i tych, którzy stoją na początku drogi swojej kariery?
Po warsztatach zrodziła się w mojej głowie myśl, aby kontynuować współpracę z młodymi dyrygentami, którzy pojawili się na warsztatach. Oczywiście nie ze wszystkimi, bo nie jesteśmy w stanie, ale myślę, że konsekwencją tych warsztatów będzie próba skonstruowania pewnego modelu współpracy, która dotyczyłaby zarówno asystowania podczas koncertów, jak i dyrygowania orkiestrą. To najwłaściwszy moment. Gdy przeglądam oferty, w których młody dyrygent podaje zestaw kursów, konkursów i nagród, wiem, że dopóki go nie zobaczę, nie uścisnę jego dłoni, to ja o nim nic nie wiem. Film nie oddaje pełni wnętrza dyrygenta, jest refleksją i ogólnym obrazem. W trakcie warsztatów mogłem zobaczyć, jak wygląda ich współpraca z orkiestrą. Po takich warsztatach należałoby pójść o krok dalej i otoczyć tych młodych dyrygentów opieką artystyczną. To jest mój cel. Czasy, które teraz mamy, gdy wszyscy bardzo szybko biegną po torach własnej kariery, nie służą temu, żeby komukolwiek podawać rękę, wręcz przeciwnie – łatwiej rzuca się kłody pod nogi, niż podaje ręce. Moim zamiarem jest podawanie ręki młodym ludziom, którzy do tej pory tych szans nie mieli, a jednocześnie myślę, że jest to okazja, by wrócić do tego, co było kiedyś modelem wzorcowym: relacji uczeń: mistrz. To dawało możliwość rozwoju artystycznego i było czymś, co służyło budowaniu pewnej ciągłości pokoleniowej. Każdy młody człowiek po studiach zostaje sam. Jeśli nie ma wzorca, oparcia, wsparcia – może zaginąć w tym gąszczu. Człowiek na początku swojej kariery musi mieć możliwość zapytania starszego, co by zrobił, jak by zadyrygował. Młodzi ludzie poruszają się tak jak statek bez busoli. Łapią się każdego kierunku, próbują swoich sił na wszystkich możliwych kursach, w większości dość drogich, ale bez realnego wsparcia pozostają osamotnieni.
Co będzie się działo w kolejnym sezonie artystycznym? Z nadzieją patrzymy w przyszłość?
Patrzymy w przyszłość z nadzieją. Przygotowałem cały program na kolejny sezon i ułożyłem go w taki sposób, żeby był bazą, która może ulec modyfikacjom. Każdy koncert, który jest zaplanowany na jesień, może być wykonany w formule z publicznością, ale także może być zmodyfikowany do tzw. formy covidowej. Patrząc na statystyki, trzeba brać pod uwagę liczbę osób realnie zaszczepionych i trzeba być gotowym na to, że jesienią obostrzenia mogą się powtórzyć. Powiem szczerze, że w chwili obecnej formuła grania w sieci, dla mnie, się już wyczerpała. Teraz, gdybym miał robić w czerwcu koncerty w sieci, to wolałbym zbudować estradę na wolnym powietrzu i zrobić melomanom piknik muzyczny, niż pakować się znów do sieci. Jeśli trzeba będzie do tego wrócić jesienią, trudno mi sobie to wyobrazić… Pod tym względem doszliśmy do sufitu i mamy tego dość! Nie tylko artyści, lecz także młodzież, która uczy się przez komputery. Mam nadzieję, że uda się nam występować, w obojętnie jakich składach. Ważne, żeby grać, grać, grać dla publiczności. To zawsze lepiej, gdy utrzymuje się bezpośredni kontakt z melomanami, niż trwać w sieci w nieskończoność. Tak jak wspominałem, sezon mam już ułożony. Dotyczy to występów naszej rezydentki Camille Thomas, ale także zaplanowany jest występ Julii Kociuban, Bomsori Kim, Zygmunta Krauzego w roli pianisty i kompozytora w III koncercie fortepianowym własnego autorstwa. Są zaplanowane koncerty oratoryjne przeniesione z poprzedniego sezonu – Missa Solemnis Beethovena, którą poprowadzi Jorg Peter Weigle, Oratorium Paulus Mendelsohna. Po śmierci Krzysztofa Pendereckiego zamierzaliśmy zagrać VIII symfonię „Pieśni przemijania”, we wrześniu 2020 r. Teraz przenoszę to dzieło na listopad 2021 r. Też nie wiadomo, czy je wykonamy… Będę próbował zachować tematycznie koncerty w takiej formie, jak zaplanowałem, ale modyfikacje w ramach danego tematu mogą być konieczne. Liczę na to, że komunikaty na konferencjach prasowych będą zawierały więcej wiadomości perspektywicznych niż tych nagłych i nieprzewidywalnych. Gdybym zamiast filharmonii prowadził teatr jednego aktora, sprawa byłaby łatwa. Jednak w przypadku filharmonii to nie jest takie łatwe, żeby z tygodnia na tydzień, ciągle w ostatniej chwili coś zmieniać, coś „odmrażać”, coś „odgrzewać”. Ale jak na razie jestem dobrej myśli!
http://prestoportal.pl/pawel-przytocki-podajmy-reke-mlodym-ludziom
*
Miło nam donieść, że w internecie pojawiło się wiele anonsów informujących o naszej wystawie online „Wspólnym głosem. Chór FŁ na tle chóralnych tradycji Łodzi”, przygotowanej przez Bożenę Pellowską-Chudobińską, archiwistkę FŁ i kuratorkę wystawy. Na swoich stronach wspominają o niej m.in. Polski Związek Chórów i Orkiestr, Wielkopolski Związek Chórów i Orkiestr, Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana i serwis franciszkanie.pl
