Organy

 

Filharmonia Łódzka to od lat miejsce wyjątkowe nie tylko ze względu na wspaniały budynek wykonany z betonu, drewna, szkła i kamienia, o łącznej powierzchni ponad  4 tys. m2, goszczący ponad 750 słuchaczy w dwóch nowoczesnych salach koncertowych, ale także dlatego, że koncentruje muzyczne emocje Łodzi, proponując interesujące wykonania muzyki symfonicznej, oratoryjnej, kameralnej.

Wyjątkowości dodają jej jeszcze wybudowane w latach 2010–2014 unikatowe instrumenty – dwie zupełnie niezależne pary organów: barokowe i romantyczne. Budowa tych instrumentów to największy od wielu lat projekt organowy w Polsce i wyjątkowe wydarzenie w skali ponadeuropejskiej.

 

Sala koncertowa Filharmonii Łódzkiej jest zatem jedyną na świecie, w której znajdują się dwa zupełnie niezależne instrumenty, jest to również jedyna świecka sala koncertowa w Europie, która posiada instrument barokowy – przystosowany do współpracy z zespołami muzyki dawnej.

 

Innowacyjny projekt budowy organów w Filharmonii Łódzkiej został przygotowany przez prof. Ludgera Lohmanna, wybitnego organistę i profesora Hochschule für Musik und darstellende Kunst w Stuttgarcie. Dwa instrumenty konsekwentnie zaprojektowane i zbudowane w określonych stylach historycznych pozwalają organistom grać muzykę danej epoki jak najbardziej ekspresyjnie i z jak największą wiernością oryginałowi.
Każdy z nich posiada inny zestaw rejestrów (głosów o różnych barwach), odmienny rodzaj mechanizmu, systemu powietrznego oraz różny rodzaj stroju.

 

Organy barokowe to instrument zbudowany w warsztacie Kristiana Wegscheidera w Dreźnie, powstały na wzór organów typu silbermannowskiego – od nazwiska XVIII wiecznego budowniczego organów Gottfrieda Silbermanna, którego instrumenty były cenione przez samego Johanna Sebastiana Bacha.

Łódzkie organy barokowe to 1600 piszczałek połączonych w 37 głosów. Jest to instrument całkowicie mechaniczny, czyli od klawisza do klapy, która wpuszcza powietrze do każdej z piszczałek, ma wiele mechanizmów, które muszą przekazać ruch palców muzyka, grającego na organach. To są setki dźwigni, kątowników, klap, cięgieł i nakrętek. Stół gry składa się z dwóch klawiatur ręcznych oraz klawiatury nożnej i znajduje się na emporze nad sceną. Ich strój – pół tonu niżej, niż instrumenty współczesne – jest  brzmieniowo dostosowany do wymogów orkiestr barokowych i umożliwia współpracę z innymi instrumentami dawnymi. Paramenty brzmieniowe pozwalają uzyskać dźwięk jasny, klarowny i przejrzysty. Na klarowność polifonicznych struktur pozytywnie wpływa także akustyka sali koncertowej, która jest bardzo przejrzysta, niemal pozbawiona pogłosu.

Po raz pierwszy instrument został zaprezentowany publiczności 11 kwietnia 2014.

 

Instrument barokowy zajmujący środkową część empory nad sceną, jest niejako otoczony przez instrument symfoniczny – dzieło warsztatu Riegera w Schwarzach w Austrii.

Instrument romantyczny to ok. 3200 piszczałek połączonych w 66 głosów. Zbudowany jest w stroju odpowiadającym orkiestrze symfonicznej i ma zupełnie inną estetykę brzmienia. Wykorzystuje ona szeroką paletę romantycznych rejestrów, czyli barw organowych i daje duże możliwości różnicowana dynamiki: od dźwięków bardzo cichych do bardzo głośnych, zarówno w kontrastach, jak i stopniowych zmianach natężenia dźwięku. Pozwala to na budowanie romantycznej dramaturgii muzycznej i współpracę w tym zakresie z orkiestrą symfoniczną. Ponieważ podczas koncertów organista musi mieć kontakt wzrokowy z dyrygentem, zastosowano ruchomy stół gry.

Te niezwykłe instrumenty: organy barokowe i romantyczne operują inną skalą dźwięków i nie mogą grać razem, ale… zagrały. Po raz pierwszy zabrzmiały razem uświetniając jubileusz 100-lecia Filharmonii Łódzkiej. Filharmonia Łódzka zamówiła specjalny utwór u Krzysztofa Meyera.

 

Budowa została sfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, budżetu samorządu województwa łódzkiego oraz ze środków własnych Filharmonii Łódzkiej.