Filharmonia Łódzka

RECITAL FORTEPIANOWY

200 LAT POLSKIEGO ROMANTYZMU ǀ ŚWIĘTO KONSTYTUCJI 3 MAJA

Wykonawczyni:
Julia Kociuban – fortepian

Program:
I. J. Paderewski – Polonez op. 9 nr 6
A. Szczerbiński – Polonez z okazji Konstytucji 3 Maja
J. Zarębski – Polonez melancholijny op. 10
J. Wieniawski – Polonez triumfalny op. 21
F. Chopin – Andante spianato i Wielki polonez Es-dur op. 22

Polonez jest naszym najważniejszym i najstarszym tańcem narodowym o bogatej historii. Wywodzi się z ludowego chodzonego, którym uroczyście rozpoczynano zabawy – najdawniejsze przekazy mówiące o chodzeniu do muzyki na terenie Polski spisane zostały w XVI wieku. Z kolejnego stulecia pochodzą pierwsze opisy tańczonych w Polsce chodzonych, autorstwa przybyłych z Europy Zachodniej i Południowej dworzan i dyplomatów, którzy zwracali uwagę na powagę tańca, pokłony i dostojnym kroczeniu w parach. Na początku wieku XVIII wykrystalizowała się forma poloneza jako tańca trójmiarowego, tańczonego „krokiem polskim”, z użyciem licznych figur improwizowanych przez prowadzącego. Dzięki dynastii Wettynów, zasiadających na polskim tronie, polonez stał się szeroko znany i praktykowany w Europie. Oprócz pełnienia funkcji użytkowej, miał również funkcję artystyczną – jako stylizowany taniec pojawiał się w rozmaitych utworach tak wybitnych twórców, jak François Couperin, Georg Philipp Telemann, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Haendel. Styl polski, tożsamy z polonezem, był niezwykle popularny w całej Europie w XVIII wieku. W stuleciu romantyzmu polonezy były nadal komponowane, a wśród ich autorów znaleźć można Ludwiga van Beethovena, Johanna Nepomuka Hummla, Carla Marię von Webera, Piotra Czajkowskiego czy Modesta Musorgskiego.

Polską tradycję gatunku kształtowali Jan Stefani, Józef Elsner, Karol Kurpiński, Michał Kleofas Ogiński, Maria Szymanowska, a nade wszystko Fryderyk Chopin, który tworzył już nie tylko stylizowane tańce, lecz także – szczególnie w ostatnim okresie twórczości – poematy taneczne utrzymane w charakterze poloneza. Na pograniczu okresu warszawskiego i paryskiego stoi opus 22 Chopina czyli brawurowy, wirtuozowski i zarazem elegancki Polonez Es-dur, skomponowany jeszcze w Warszawie, a dokończony w Wiedniu oraz melancholijny, rozmarzony wstęp, dopisany kilka lat później w Paryżu – Andante spianato. „Dramaturgia utworu – jako całości – jest prosta: trzeba było wprowadzić słuchacza w trans magią muzyki z pogranicza snu i jawy, by móc go brzmieniem orkiestrowego tutti i rytmami poloneza zbudzić do nowego życia”, pisze Mieczysław Tomaszewski.

Twórcami stylizowanych polonezów po Chopinie byli m.in. Józef Wieniawski, brat Henryka, słynny w Europie wirtuoz fortepianu, kompozytor i pedagog; Juliusz Zarębski, uczeń Ferenca Liszta, być może największy – choć nie do końca spełniony z powodu przedwczesnej śmierci – talent kompozytorski w Polsce drugiej połowy XIX stulecia; zapomniany dziś niemal zupełnie Alfons Szczerbiński, uczeń Edwarda Grella i Waldemara Bargiela w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie, który działał przede wszystkim jako nauczyciel muzyki u hrabiego Platera w Niekłaniu; wreszcie Ignacy Jan Paderewski, jeden z największych pianistów wszech czasów, wielki patriota, polityk i działacz niepodległościowy.

Szczególnie ciekawe wydają się polonezy komponowane właśnie przez mniej znanych twórców. Jak interpretowali nasz najważniejszy taniec narodowy? Czy udało im się wyzwolić spod wpływu wielkich poprzedników? Okazją do sprawdzenia i porównań będzie świąteczny recital Julii Kociuban, jednej z czołowych polskich pianistek swojego pokolenia, absolwentki Royal College of Music w Londynie, Universität Mozarteum w Salzburg, Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, wykładowczyni Akademii Muzycznej w Łodzi. Artystka była dwukrotnie nominowana do Fryderyka, w tym za płytę z koncertami fortepianowymi Grażyny Bacewicz i Aleksandra Tansmana nagraną z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej pod dyrekcją Pawła Przytockiego.

Koncert będzie promował nową płytę Julii Kociuban „Polish Polonaises”, która zostanie opublikowana przez wytwórnię DUX w dniu recitalu. Album zawiera polonezy Fryderyka Chopina, Alfonsa Szczerbińskiego, Jana Kiszwaltera, Michała Kleofasa Ogińskiego, Juliusza Zarębskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Józefa Wieniawskiego. 

Julia Kociuban, fot. Adam Golec