Filharmonia Łódzka

KONCERT SYMFONICZNY

Wykonawcy:
Mariusz Patyra – skrzypce
Ricardo Casero – dyrygent
Orkiestra Symfoniczna FŁ

Program:
G. Rossini – Uwertura do opery „Semiramida”
N. Paganini – I Koncert skrzypcowy D-dur op. 6
F. Mendelssohn – IV Symfonia A-dur op. 90 „Włoska”

Prowadzenie koncertu: Marcin Majchrowski

Włochy, kraj wyjątkowy po każdym względem, przez całe stulecia były muzycznym centrum Europy. To tam powstała opera, to tam narodziła się wiolinistyka. Twórczość instrumentalna była zawsze bliska wokalnej, bo głos ludzki stanowił zarazem punkt wyjścia, jak i niedościgły wzór dla instrumentalistów. Śpiewność, wirtuozeria, prostota, bezpośredniość, emocjonalność – to główne cechy muzyki włoskiej, które słychać u Gioacchina Rossiniego, jednego z największych mistrzów opery oraz u Niccolò Paganiniego, najsłynniejszego wirtuoza skrzypiec wszech czasów.

Akcja „Semiramidy”, dwuaktowej opery seria Rossiniego, której premiera odbyła się w Wenecji w 1823 roku, rozgrywa się w starożytnym Babilonie, a libretto oparte zostało na dramacie Woltera. Uwertura to jeden z najbardziej monumentalnych wstępów operowych włoskiego kompozytora – stosownie do wielkiego dzieła, które otwiera.

Na dużą skalę zakrojony jest również I Koncert skrzypcowy D-dur Niccolò Paganiniego, który powstał zaledwie kilka lat przed „Semiramidą” i wiele Rossiniemu zawdzięcza. To on był wówczas najpopularniejszym kompozytorem w Europie, a Paganini wyraźnie inspirował się śpiewnymi frazami z oper mistrza. W swoim pierwszym dziele koncertowym uległ także modzie na styl turecki kojarzony z muzyką militarną, stąd w koncercie marszowe rytmy oraz kotły i trąbki. Koncert zbudowany jest klasycznie z trzech części: od efektownego, najeżonego trudnościami technicznymi Allegra, wykorzystującego tematy niczym z opery komicznej, przez Adagio, które według jednej z wczesnych recenzji, jest „wyrafinowaną, anielską pieśnią o wielkiej szlachetności i prostocie, która dotknęła serc słuchaczy”, aż po finałowe Rondo, w którym powracają wirtuozowski popisy, w tym gra na kilku strunach jednocześnie.

Muzyką włoską przez stulecia inspirowało się wielu kompozytorów z Północy. Felix Mendelssohn, jak przystało na młodego, dobrze sytuowanego Europejczyka, udał się w podróż na Półwysep Apeniński. Zwiedzał Florencję, Rzym i Neapol. W Wiecznym Mieście spotkał Hectora Berlioza i zaczął szkicować nową symfonię, ale jak sam napisał w jednym z listów, odłożył pracę, dopóki nie zobaczy Neapolu, bo tego miasta nie mogło w nowym dziele zabraknąć. W przeciwieństwie do Berlioza Mendelssohn od razu zachwycił się Italią i zachwyt ten pozostał w nim na długo. IV Symfonia A-dur op. 90 to po prostu zanotowane na papierze nutowym wrażenia kompozytora z podróży. Podkreślmy: „wrażenia”, bo w najmniejszym stopniu nie jest to muzyka ilustracyjna, nie istnieje również żadnej literacki program symfonii. Nawet przydomek „Włoska” pojawił się dopiero po śmierci Mendelssohna. Jednak muzyka ta roztacza włoską aurę bardzo wyraźnie. Usłyszeć w niej można przełożony na język dźwięków szczególny rodzaj słonecznego światła, odbijający się w pierwszej części, południowy liryzm i rozmarzenie w drugiej, tęsknotę za rodzinnymi stronami w trzeciej i wreszcie stylizację neapolitańskiego tańca saltarello w finale.

W partii solowej koncertu Paganiniego usłyszymy Mariusza Patyrę, pierwszego Polaka, który wygrał Premio Niccolò Paganini w Genui (2001) i zdobył specjalną nagrodę za najlepsze wykonanie kaprysów Niccolò Paganiniego oraz kopię skrzypiec „Il Cannone” (Armata), które należały do wielkiego wirtuoza. Jest także laureatem innych prestiżowych konkursów, w tym Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego Josepha Joachima w Hanowerze (1997) i finalistą Międzynarodowego Konkursu Stradivariusa w Cremonie (1988). Orkiestrę Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej poprowadzi jeden z czołowych dyrygentów hiszpańskich Ricardo Casero, szef artystyczny Orquesta Reino de Aragón oraz główny dyrygent i dyrektor muzyczny Master Symphony Orchestra.

Mariusz Patyra, fot. Stefano Goldberg i Marion Coers