Filharmonia Łódzka

KONCERT ORGANOWY

ORGANIŚCI MŁODEGO POKOLENIA

Wykonawcy:
Victor Baena i Mateusz Kamiński – organy barokowe i symfoniczne

Program:
J.S. Bach – Concerto d-moll BWV 596 wg A. Vivaldiego
J.S. Bach –  „Vater unser im Himmelreich” BWV 762
J.S. Bach – Fuga g-moll BWV 578
J.S. Bach – Fantazja i fuga c-moll BWV 537
M. Duruflé – Preludium op. 5 nr 1
L. Vierne –  „Carillon de Westminster” op. 54 nr 6
F. Liszt – Fantazja i fuga na temat chorału „Ad nos, ad salutarem undam”

Victor Baena i Mateusz Kamiński są niemal rówieśnikami – ten pierwszy urodził się w 1995 roku, drugi – w 1996 roku. Hiszpan jest absolwentem Konserwatorium Amsterdamskiego w klasach organów, basso continuo i improwizacji Pietera van Dijk a, Matthiasa Havingi, Louisa Robilliarda i Miklósa Spányi’ego. Uczył się również gry na klawesynie i klawikordzie między innymi u Menno van Delfta. Polak ukończył Akademię Muzyczną w Łodzi u Krzysztofa Urbaniaka i Łukasza Mosura. Brał także udział w licznych kursach mistrzowskich w Polsce i za granicą. Obaj młodzi muzycy mogą poszczycić się licznymi nagrodami w konkursach organowych, moją też na swoich kontach liczne recitale i występy zespołowe.

Młodzi organiści zaprezentują się łódzkiej publiczności zarówno na organach barokowych, jak i romantycznych. W obu częściach wieczoru zabrzmi muzyka Johanna Sebastiana Bacha: powstałe w Weimerze Fantazja i fuga c-moll  BWV 537, dzieło o monumentalnym brzmieniu, co skłoniło Edwarda Elgara do przetranskrybowania go na orkiestrę; skupione, medytacyjne preludium chorałowe na temat melodii „Vater unser im Himmelreich” BWV 762; jedna z najbardziej znanych fug lipskiego kantora – komponowana w Arnstadt tzw. mała Fuga g-moll BWV 762, której wersję symfoniczną stworzył Leopold Stokowski; Concerto d-moll BWV 596 czyli jedna z wielu organowych transkrypcji koncertów mistrzów włoskich, których Bach dokonywał w Weimerze, gdy studiował nową formę koncertu rodem z Półwyspu Apenińskiego.

Fakt, że w programie recitalu organowego pojawia się nazwisko Liszta może zaskakiwać, o tym twórcy myślimy przecież zwykle jako o wybitnym wirtuozie fortepianu, autorze awangardowej muzyki fortepianowej i wielkim symfoniku, który ściśle powiązał muzykę z literaturą. Ale Liszt był również człowiekiem głęboko religijnym, przyjął niższe święcenia kapłańskie, a duża część jego muzyki – w tym spory korpus dzieł organowych – jest pośrednio lub wprost muzyką religijną. Fantazja i fuga na temat chorału „Ad nos, ad salutarem undam” to utwór dla XIX wieku znamienny – łączy tradycję muzyki kościelnej i brzmienie organów z operą, Liszt oparł ją bowiem na temacie zaczerpniętym z opery „Prorok” Giacoma Meyerbeera, dzieła opowiadającego o Janie z Lejdy, czołowym przywódcy ruchu anabaptystów. Fantazja i fuga to pierwsza kompozycja organowa napisana przez węgierskiego twórcę zaraz po tym, jak zdecydował się zakończyć karierę pianisty. Sam nigdy wcześniej nie grał na organach, ale zafascynowany możliwościami instrumentu chciał jak najpełniej oddać całe bogactwo barwowe. Rozwój techniki oraz innowacje w budowie organów umożliwiły mu uzyskanie symfonicznego brzmienia. Właśnie do wykonywania takiego repertuaru najbardziej predestynowane są organy romantyczne, znajdujące się w sali koncertowej przy ul. Narutowicza.

Maurice Duruflé jest najważniejszym kompozytorem organowym szkoły francuskiej późnego romantyzmu. Przez wiele lat był organistą kościoła St. Étienne du Mont w Paryżu. Pamiętajmy jednak, że jeśli mówimy „późny romantyzm” nie oznacza to wcale XIX wieku. Duruflé żył w latach 1902–1986 i właśnie do XX stulecia przeniósł wielką romantyczną tradycję muzyczną, również w zakresie muzyki organowej. Jego Preludium op. 5 nr 1 stanowi pierwszą część Suity organowej z 1933 roku zadedykowanej Paulowi Dukasowi i jest inspirowane Sonatą fortepianową autora Ucznia czarnoksiężnika. Wykonanie Preludium będzie okazją do przedstawienia francuskiej strony „duszy” łódzkich organów symfonicznych – to muzyka utrzymana w ciemnych barwach, brzmieniowo niezwykle wyrafinowana.

Innym wielkim francuskim organistą i kompozytorem muzyki organowej XX wieku był Louis Vierne, organista paryskiej katedry Notre-Dame w latach 1900–1937. Jednym z popularniejszych jego dzieł są „Carillony westminsterskie” op. 54 nr 6 – ostatnia część III Suity organowej. Utwór jest fantazją na temat jednej z najsłynniejszych melodii wygrywanych przez dzwony wieżowe – czterodźwiękowego motywu (w różnych układach), który od 1858 roku co kwadrans usłyszeć można z wieży londyńskiego Pałacu Westminsterskiego.  

Mateusz Kamiński, fot. Jakub Garbacz
Victor Baena, fot. Lisette Carlebur